चक्रवर्ती सम्राट अशोक
बिंदुसराचा मुलगा आणि मौर्य घराण्याचा महान सम्राट अशोक (Ashok) यांचा जन्म इ.स.पू.297 ला झाला. ते बिंदुसारच्या 100 मुलांपैकी एक होते आणि वडील त्याला उत्तराधिकारी बनविण्याच्या विरोधात होते. अशोकाला उज्जैनचा सुभेदार (कुमार) नियुक्त करण्यात आले. काही काळानंतर मोठा भाऊ सुसिम हा बंड दाबण्यासाठी तक्षशिलेला गेला असता, अशोकाला वडील आजारी पडल्याची माहिती मिळाली. तो ताबडतोब पाटलिपुत्रात आला आणि वडिलांचा मृत्यू होताच त्यांनी सिंहासनावर ताबा घेतला.
काही लोकांच्या मते, अशोकाने आपल्या जवळचा भाऊ वगळता सर्व भावांना ठार मारले होते, परंतु इतिहासकारांना यावर विश्वास नाही. त्यांना असे वाटते की भावांमध्ये सिंहासनासाठी थोडासा संघर्ष झाला असावा, म्हणूनच इ.स.पू. 272 मध्ये सिंहासनावर पदभार स्वीकारल्यानंतरही अशोक यांचे राज्याभिषेक होण्यास चार वर्ष लागली. राज्याभिषेकानंतर त्यांनी यांनी केलेल्या जनतेच्या सेवेसाठी त्यांना जनतेने "प्रियदर्शी" आणि "देवनाप्रिया" ही पदवी दिली. त्याचे पूर्ण नाव अशोकवर्धन होते.
 |
| Samrat Ashok Mahiti |
अशोकाने आपल्या कारकिर्दीचे पहिले वर्ष आरामात व्यतीत केले. आठव्या वर्षी त्यांनी राज्याचा विस्तार करण्याचे ठरवले. त्यांनी अनेक राज्य जिंकले. महानदी ते गोदावरी दरम्यान बंगालच्या उपसागरात असलेल्या कलिंगावर हल्ला करण्याचे ठरवले. स्वातंत्र्यप्रेमी कलिंगवासी आपला स्वातंत्र्य वाचवण्याचा दृढनिश्चय करत होते. एक भयंकर युद्ध झाले. शेवटी अशोकाची सेना जिंकली गेली. पण युद्धामध्ये एक लाख लोक मरण पावले, दीड लाख लोकांना तुरूंगात टाकले गेले आणि युद्धानंतर दुष्काळ आणि महामारीमुळे मरण पावलेल्या लोकांची संख्या अनेक लाखांवर गेली.
या महान आपत्तीचा अशोकाच्या हृदयावर मोठा परिणाम झाला. त्याला त्याच्या कृत्याबद्दल वाईट वाटले. त्या युद्धानंतर अशोकाने कधीही शस्त्र उचलले नाही. या युद्धा आधी तो जवळजवळ 31 वर्षे राज्य करीत होता, परंतु कलिंग युद्धानंतर त्याने कोणतेही युद्ध केले नाही. अशोकने बौद्ध धर्म स्वीकारला आणि शस्त्रास्त्रांच्या विजयाऐवजी "धर्म-विजय" च्या मार्गावर चालला. त्यांनी शिकार करणे आणि मांस खाणे बंद केले. राज्यात "धर्म महामात्य" नावाच्या अधिकाऱ्यांची नेमणूक केली व त्यांच्यावर धर्म वाढीसाठी काम करण्याची जबाबदारी सोपविली.
मानवांसाठी आणि प्राण्यांसाठी रुग्णालये देशभरात सुरू केले, रस्त्यांवरील छायादार झाडे उभारले, विहीरे बांधल्या. भगवान गौतम बुद्धांच्या वेळी देशातच मर्यादित असलेल्या बौद्ध धर्माचे अशोक यांच्या प्रयत्नांनी व्यापक प्रचार झाले. त्यांनी आपले धम्म प्रचारक सिरिया, इजिप्त, मेसेडोनिया, बर्मा आणि श्रीलंका यासह अनेक देशांत पाठविले. श्रीलंकेच्या इतिहास ग्रंथांनुसार त्यांनी आपला मुलगा महेंद्र आणि मुलगी संघमित्र यांना तेथे धर्म प्रचारासाठी पाठवले.
अशोक बौद्ध धर्माशी संबंधित भारतातील मुख्य ठिकाणी फिरला आणि ठिक ठिकाणी स्तूप बांधले आणि भगवान बुद्धांचे संदेश शिलालेखात कोरले. हे शिलालेख त्यांच्या भावना व्यक्त करतात. ते जनतेला आपली मुले मानत असे. अशोकाचा असा विश्वास होता की "जनहित" वगळता कोणताही धर्म नाही. मी जे काही चांगले प्रयत्न करतो ते लोकांसाठी आहे, जेणेकरुन मी त्यांच्याकडून आशीर्वाद घेऊ शकेल आणि त्यांना आर्थिक आनंद आणि प्रेम मिळू देऊ शकेल.
Samrat Ashoka Information in Marathi
सम्राट अशोकांनी देशभरात 84 हजार स्तूप बांधले. त्यातील महाराष्ट्रात 15 हजार लेणी व स्तूप बांधली. आधुनिक तंत्रज्ञानाच्या विकासापूर्वी, दगडांच्या इतक्या उंच स्तूपांचे बांधकाम, त्यांना एका ठिकाणाहून दुसर्‍या ठिकाणी नेणे आणि त्यावर आश्चर्यकारक पॉलिश करणे चमत्कार मानले जाते. सारनाथ येथे सापडलेला अशोक स्तंभाचा वरचा भाग, जो भारताचे प्रतीक आहे. ही त्या दिवसांची अद्भुत कलेचा नमुना आहे. अशोकाचे राज्य उत्तर पश्चिमेतील हिंदुकुशपासून पूर्वेकडील बंगालपर्यंत आणि उत्तरेकडील हिमालय खोऱ्यापासून दक्षिणेकडील आंध्र प्रदेश आणि कर्नाटकपर्यंत पसरलेले होते.
अशोकाच्या धर्मावर आधारित राजकारणाच्या संदर्भात दोन मते व्यक्त केली जातात. काहीजण म्हणतात की अशोकाने आपल्या आजोबा आणि वडिलांप्रमाणेच राज्याचा विस्तार सुरू ठेवला असता, तर रोमन साम्राज्याप्रमाणेच भारतीय साम्राज्याचा विस्तार झाला असता. त्याच्या या धोरणामुळे लष्करी सामर्थ्य कमकुवत झाले व ग्रीक लोकांचे हल्ले रोखू शकले नाहीत. इतर इतिहासकारांच्या मते अशोकाच्या धर्मावर आधारित धोरणामुळे जगाला आर्किटेक्चर, शिल्प व लेण्या यांची ओळख करून दिली. पाली लिपीचा प्रचार झाला, सहअस्तित्व, उदारता , सहिष्णुता आणि आंतरराष्ट्रीय बंधुता प्रोत्साहित केली गेली. यामुळे आंतरराष्ट्रीय जगात भारताची प्रतिष्ठा वाढली.
ते काहीही असो, हे निश्चित आहे की अशोकाने आपल्या शांतता धोरणासह पूर्वीच्या बर्बर कृत्यांच्या इतिहासाला एक नवीन वळण दिले. या अर्थाने, ते जगभरातील एकमेव सम्राट होता ज्याला "बर्बरच्या महासागरातील एकमेव शांती आणि संस्कृतीचे बेट" म्हटले जाते. इ.स.पू. 272 ते इ.स.232 पर्यंत अशोकाचे राज्य असल्याचे मानले जाते. बौद्धांची तिसरी संगती त्याच वेळी घडली. त्यांचा मृत्यू तक्षशिलेत झाला असे सांगितला जाते. त्यानंतर त्यांचा नातू दशरथ सिंहासनावर बसला.
सम्राट अशोकाचे साम्राज्य सध्याच्या भारत, पाकिस्तान, अफगाणिस्तान, नेपाळ, बांगलादेश, भूतान, म्यानमारच्या बर्‍याच प्रदेशांवर व्यापलेले आहे, हे विशाल साम्राज्य आतापर्यंतचे सर्वात मोठे भारतीय साम्राज्य राहिले आहे.
सम्राट अशोक यांनी व त्यांच्या पिढ्यांनी अखंड भारतातला सोन्याची चिमणी बनवण्याचे काम केले.
◆ सम्राट अशोकांची काही नावे :
धम्माराखित, धर्माराजिका, धम्माराजिका, धम्मारज्ञ, चक्रवर्तीं, सम्राट, राज्ञश्रेष्ठ, मगधराज, देवानाम प्रिय:, प्रियदर्शी, भूपतिं, मौर्यराजा, आर्य अशोक, धर्माशोक, धम्मशोक, असोक्वाध्हन, अशोकवर्धन, प्रजापिता, धम्मानायक, धर्मनायक, अशोक महान.
◆ सम्राट अशोक यांचे अमूल्य विचार
Samrat Ashoka Quotes in Marathi
जनावरांना आणि इतर प्राण्यांना मारणाऱ्यांना कोणत्याही धर्मात स्थान नाही.
कोणत्याही व्यक्तीने केवळ त्यांच्या धर्माचा आदर आणि इतरांच्या धर्माचा निंदा करू नये.
सर्वात मोठा विजय म्हणजे प्रेमाचा. हे कायमचे ह्रदय जिंकते.
इतर कोणत्याही पंथांची निंदा करणे चुकीचे आहे, खरा आस्तिक त्या त्या पंथांमधील जे काही चांगले आहे त्याचा सन्मान करतो.
यशस्वी राजा तोच असतो ज्याला माहिती असते प्रजेला काय हवे आहे.
कोणतीही व्यक्ती ज्याला हवे ते मिळवू शकतो, फक्त त्याला त्याची उचित किंमत मोजावी लागते.
एक राजावरून त्याच्या प्रजेची ओळख होते.
मी प्राणी आणि इतर जनावरांना मारण्याच्या विरोधात कायदा बनविला आहे, परंतु लोकांमध्ये धर्माची सर्वात मोठी उन्नती जिवंत प्राण्यांना दुखापत होऊ नये म्हणून आणि जिवे मारण्यापासून वाचवण्यासाठी उपदेश करण्याद्वारे येते.
आपण इतर धर्मांचा आदर केला पाहिजे. असे केल्याने आपण आपला धर्म विकसित करण्यास आणि इतर धर्मांची सेवा करण्यास मदत करतो.
आपण इतरांनी सांगितलेली तत्त्वे ऐकण्यासाठी नेहमीच तयार असले पाहिजे.
जेवढे कठोर संघर्ष कराल, तुमच्या विजयाचा आनंद देखील तेवढेच वाढेल.
जो व्यक्ती आपला धर्म श्रेष्ठ ठरवण्यासाठी दुसर्‍या धर्माची थट्टा करतो, तो तसे करून आपल्याच धर्माचे मोठे नुकसान करते.
आपण आपल्या पालकांचा आणि आपल्या वडीलधाऱ्यांचा आदर केला पाहिजे, सर्व प्राणिमात्रावर दया करा आणि नेहमी सत्य सांगावे.
प्रत्येक धर्म आपल्याला प्रेम, करुणा आणि चांगुलपणाचा शिकवतो. जर आपण या मार्गाने चाललो तर कोणामध्ये कधीही वाद होणार नाही.
चक्रवर्ती सम्राट अशोक यांचा प्रेरणादायी जीवनप्रवास आवडला असल्यास नक्की शेअर करा…
✒️आपल्या भाषेत मराठी भाषेत 🇮🇳
