महान वैज्ञानिक निकोला टेस्ला यांचे जीवनचरित्र - Nikola Tesla biography in marathi

निकोला टेस्ला

       निकोला टेस्ला हा एक महान वैज्ञानिक, भौतिकशास्त्रज्ञ, संशोधक, विद्युत अभियंता होता. ज्याने अनेक महत्त्वपूर्ण शोध लावले. आज आपल्या घरापर्यंत पोहोचणारी वीज AC करंट (Alternative Current) मार्गे पोहोचते, ज्याचा शोध निकोल टेस्लाने लावला होता. म्हणूनच टेस्लाबद्दल असे म्हणतात की 'तोच तो आहे ज्याने पृथ्वीला प्रकाशाने सजविले'.

      टेस्ला यांचे शोध आइनस्टाइन आणि एडिसनच्या शोधांपेक्षा कमी नव्हते, परंतु शांतपणे जगणार्‍या या माणसाला आइनस्टाइन आणि एडिसन यांचे आकर्षण नव्हते. टेस्लाला विज्ञान समजले, परंतु सामाजिक व्यवहाराबद्दल ज्ञान नव्हते. त्यामुळे आइनस्टाईन आणि एडिसन यांना मिळालेली कीर्ती त्यांना कधीही मिळवू शकली नाही.

Nikola Tesla Mahiti

◆ निकोला टेस्ला यांचे जीवन परिचय

    निकोला टेस्ला यांचा जन्म सध्याच्या क्रोएशियामध्ये 10 जुलै 1856 रोजी झाला होता . त्याच्या वडिलांचे नाव मिलुतीन टेस्ला आणि आईचे नाव डुका टेस्ला होते. तो त्याच्या पालकांच्या 5 मुलांपैकी एक होता.

    जेव्हा टेस्ला शाळेत होता, तेव्हा गणिताचे कठीण कठीण प्रश्न केवळ मनातल्या मनात सोडविण्यास ते सक्षम होते. त्याच्या शिक्षकांवर त्याचा विश्वास नव्हता कारण तो आपला अभ्यासक्रम अल्पावधीतच पूर्ण करायचा.

    1875 मध्ये त्यांनी पॉलिटेक्निक महाविद्यालयात प्रवेश केला आणि 9 परीक्षांमध्ये प्रथम क्रमांक मिळविला.

     1881 मध्ये, त्याला टेलीग्राफ कंपनीत नोकरी मिळाली जिथे त्याने संप्रेषण उपकरणांमध्ये बर्‍याच सुधारणा केल्या आणि टेलिफोन एम्पलीफायरची नव्याने रचना केली. परंतु त्याने त्यावर पेटंट लावले नाही.

 1882 मध्ये, त्याला थॉमस एडिसन यांच्या कंपनीच्या फ्रान्सयुनिटमध्ये नोकरी मिळाली जेथे त्याने विद्युत उपकरणांमध्ये बरीच सुधारणा केली. 1884 मध्ये त्यांची अमेरिकेत बदली झाली जेथे त्यांनी एडिसनबरोबर काम केले. थॉमस एडिसनच्या शोधात टेस्लाचा मोठा वाटा होता, परंतु काही कारणांमुळे यांच्या दोघात वाद निर्माण झाल्यामुळे टेस्लाने एडिसनची कंपनी सोडली.

     एडिसनची कंपनी सोडल्यानंतर त्याने स्वत: ची कंपनी स्थापन केली ज्यात त्यांना उद्योगपतींनी सहाय्य केले. जेव्हा त्याने AC वीज प्रणाली जगासमोर ठेवली तेव्हा त्याचे आणि संपूर्ण जगाचे भाग्य बदलले. AC सिस्टम सहज दूरवरुन वीज वितरित करू शकत होती आणि स्वस्त देखील होती. आजही संपूर्ण जगातील AC सिस्टम द्वारे घरांना वीज पुरवतात.

    त्यानंतर टेस्लाने बरेच शोध लावले आणि 7 जानेवारी 1943 रोजी वयाच्या 86 व्या वर्षी त्यांचे निधन झाले.

◆ निकोला टेस्ला यांचे शोध

• AC वीज - एसीपूर्वी डीसी (Direct Current) प्रणाली संपूर्ण अमेरिकेत चालू होती. DC हा विद्युत प्रवाह आहे जो एका दिशेने वाहतो. परंतु टेस्लाने डीसीच्या बर्‍याच त्रुटींवर प्रकाश टाकला आणि AC सिस्टम कार्यान्वित करण्याविषयी बोलले. AC पॉवरचा फायदा असा आहे की इलेक्ट्रिक पॉवर सतत दिशा बदलत राहते. याचे वैशिष्ट्य म्हणजे ते DC पेक्षा खूपच दूर पाठविले जाऊ शकते आणि यात इलेक्ट्रिकल खपत देखील कमी असते.

• इलेक्ट्रिक मोटर (AC Motor) - टेस्लाची AC इलेक्ट्रिक मोटरच्या शोधामुळे आज संपूर्ण जगात कूलर, फॅन आणि इतर फिरणार्‍या विद्युत वस्तू चालतात.

• पहिले जलविद्युत केंद्र - त्यांनी पहिले जलविद्युत केंद्र उभारले जे नंतर सर्व धरणांतून वीज निर्मितीची कल्पना बनली.

• रेडिओ आणि टेस्ला रॉड - मार्कोनी रेडिओचा शोधक मानला जातो. परंतु हे देखील खरे आहे की या शोधात टेस्ला यांचे योगदान देखिल कमी नाही. त्याने असे सिद्धांत मांडले आहे की वातावरणाच्या बाह्य आयनोस्फीयरद्वारे रेडिओ लाटा जगभर पाठविली जाऊ शकतात. रेडिओ बसविलेल्या टेस्ला रॉडचा त्यांनी शोधही लावला.

• वायरलेस कम्युनिकेशन्स (Wireless) - 1890 ते 1906 पर्यंत टेस्लाने वायरलेस पद्धतीने एका ठिकाणाहून दुसर्‍या ठिकाणी वीज पोहोचवण्याच्या मार्गावर काम केले, परंतु त्यांना त्यात यश मिळू शकले नाही, परंतु त्यांची कल्पना नंतर (Laser Rays) लेसर किरणांचा आधार बनली होती. या आधारे त्यांनी आकाशात चमकणारी लाखो व्हॉल्ट वीज तयार केली तेव्हा सर्व चकित झाले.

• मॅग्नेटिक प्रभाव, रिमोट कंट्रोल आणि रडार यांचा शोध सुद्धा टेस्ला यांनीच लावला होता. त्याला आयुष्यभरात 300 पेटंट्स मिळाली. याव्यतिरिक्त, टेस्लाने असे बरेच शोध लावले परंतु त्यांना पेटंट मिळू शकले नाहीत.

Nikola Tesla Information in Marathi

◆ निकोला टेस्ला आणि एडिसन

        टेस्ला आणि एडिसन यांच्यातील वैमनस्यता संपूर्ण विज्ञान जगात चर्चेचा विषय ठरली आहे. जेव्हा टेस्लाने एडिसनबरोबर काम केले, तेव्हा त्यांनी टेस्लाला आपले मोटर आणि जनरेटर अधिक चांगले बनवण्याचे आव्हान दिले आणि म्हणाले की जर या कार्यात यशस्वी झालास तर एडिसन त्याला अनेक हजार डॉलर्स देईल.

जेव्हा टेस्लाने उत्तम कामगिरी करून एडिसनच्या मोटर आणि जनरेटरला उत्कृष्ट बनले, तेव्हा एडिसन आपल्या दिलेल्या आश्वासनाला पूर्ण करू शकले नाही म्हणून रागाने टेस्लाने आपली कंपनी सोडली.

   एडिसनने टेस्ला सोडल्यानंतर उद्योगपती जॉर्ज वेस्टिंगयांच्यासमवेत AC प्रणाली जगासमोर ठेवली, ज्याचा एडिसनने विरोध केला. एडिसनने एसीला विरोध केला कारण त्यावेळी संपूर्ण युनायटेड स्टेट्समध्ये DC उर्जा यंत्रणा कार्यरत होती आणि त्यांची कंपनी मोठ्या प्रमाणात DC-आधारित उपकरणे तयार करीत होती. AC यंत्रणा सुरू झाल्यामुळे त्यांना खूप त्रास झाला असता.

    एडिसन यांनी AC बद्दल लोकांच्या मनात भीती निर्माण करण्यासाठी विविध अफवा निर्माण केले, तेव्हा त्यांनी सांगितले AC वीज खूप हानीकारक असेल, त्यासाठी त्यांनी अनेक लोकांन समोर AC वीजेचा झटका देऊन एक हत्ती मारून दाखवले. परंतु प्रत्येक घरात वीज केवळ AC पॉवरमुळेच पोहोचू शकली आणि शेवटी टेस्ला विजयी झाले.

   एडिसन टेस्लाचा द्वेष करत होता. जेव्हा मार्कोनी आणि टेस्ला यांच्यातील रेडिओच्या शोधामुळे वाद निर्माण झाले तेव्हा एडिसनने मार्कोनीची बाजू घेतली. एडिसन आणि टेस्ला यांच्यात बरेच संघर्ष झाले असले तरीही, एडिसनने शेवटच्या वर्षांत टेस्लाप्रती असलेल्या त्याच्या चुकीच्या व्यवहाराबद्दल जाहीरपणे दिलगिरी व्यक्त केली.

◆ निकोला टेस्ला यांचा मृत्यू

   नंतरच्या काळात टेस्लाचे काही प्रयोग अयशस्वी ठरले, यामुळे ते नैराश्याला बळी पडले. त्याने बाहेरील लोकांची भेट घेणे बंद केले. 7 जानेवारी 1943 रोजी 86 व्या वर्षी निकोला टेस्ला यांचे निधन झाले.

       टेस्ला एक विलक्षण (वेडा) शास्त्रज्ञ मानले जातात. वायरलेस एनर्जी सिस्टम आणि मृत्यू किरण शस्त्रासारख्या अनेक आश्चर्यकारक आणि Unpractical गोष्टींवरही त्यांनी काम केले. त्याच्या बर्‍याच गोंधळून टाकणाऱ्या व्यवहारामुळे ते ओळखले जात होते. परंतु आता असे मानले जाते की त्यांना (Obsessive–compulsive disorder /OCD) हा विकार होता, जे त्याच्यासारख्या एकट्या राहणाऱ्या वैज्ञानिकांसाठी सामान्य आहे.

◆ निकोला टेस्ला यांच्या बद्दल 8 मनोरंजक तथ्ये

1. निकोल टेस्लाने हजारो पुस्तके वाचली होती. ते सर्ब-क्रोएशियन, झेक, इंग्रजी , फ्रेंच, जर्मन, हंगेरियन, इटालियन आणि लॅटिन या आठ भाषांमध्ये पारंगत होते.

2. टेस्ला अविवाहित होते आणि त्यांचा विश्वास होता की त्यांच्या वैज्ञानिक कामगिरीमध्ये त्यांचे ब्रह्मचर्य राहण्याचे मोठे योगदान आहे. एका मुलाखतीत ते म्हणाले की, लग्न न केल्यामुळे विज्ञानासाठी बलिदान देऊ शकलो.

3. टेस्ला यांनी  1895-96 मध्ये एक्स रे (X-ray) शोधून काढला होता. जे की 1996 रांटजेन यांच्या शोधाच्या आधी होते

4. टेस्ला निरोगी राहण्यासाठी दररोज 10 ते 15 किलोमीटर चालत असे.

5. आपल्या आयुष्याच्या शेवटच्या दिवसांत, ते एक शाकाहारी बनले आणि जेवणात दूध, ब्रेड, मध आणि भाजीपालाचा रस घेत असे.

6. टेस्ला असा दावा करायचा की त्याला दोन तास झोप घेण्यासाठी पुरेसे आहेत, परंतु तो आपल्या कामाच्या दरम्यान झोपायचा.

7. त्या काळातील इतर प्रसिद्ध शास्त्रज्ञ एडिसन, विल्यम बाक सारखे, टेस्ला देखील असामान्य गोष्टीत विश्वास करायचे.

8. टेस्ला यांना 3 हा आकडा खूप आवडायचा.

◆ निकोला टेस्ला यांचा सन्मान

1. निकोला टेस्लाच्या 75 व्या वाढदिवसानिमित्ताने टाइम मासिकाने मुखपृष्ठावर त्यांना स्नान दिले. यावेळी त्यांना 70 महान वैज्ञानिकांकडून कौतुकाची पत्रे मिळाली, ज्यात एक आइनस्टाईन देखील होते.

2. चंद्रावरील 2 कि.मी. व्यासाच्या खड्डाचे नाव टेस्ला आहे.

3. मंगळ आणि गुरू ग्राहदरम्यान आढळल्या एक लघुग्रहाला  2244 टेस्ला हे नाव देण्यात आले आहे.

4. सर्बियामध्ये विद्युत घराला  TPP टेस्ला हे नाव आहे. सर्बियाच्या 100 च्या नोटवर टेस्लाचे चित्र आहे.

5. विद्युत कार बनवणाऱ्या अमेरिकन कंपनीचे नाव टेस्ला मोटर्स आहे.

6. त्यांच्या नावाने टेस्ला पुरस्कार दिला जातो.

   निकोला टेस्ला यांचा प्रेरणादायी जीवनप्रवास आवडला असल्यास नक्की शेअर करा…

   ✒️ आपल्या भाषेत मराठी भाषेत 🇮🇳